Plastiek: schadelijk voor je gezondheid?

Het lijkt in eerste instantie niets met je gezondheid te maken te hebben: plastiek. Hoe kan de schijnbaar onschuldige en o-zo handige stof nu jouw lichaam beïnvloeden? Tot voor kort leek het mij ook ondenkbaar, maar helaas is niets minder waar. Plastiek bestaat nog niet zo lang in de menselijke geschiedenis (amper 100 jaar) en we weten er dus nog veel minder over dan we eigenlijk zouden moeten.

Toen ik de diagnose van endometriose kreeg, kon ik er mij niet bij neerleggen dat het niet geweten is wat de oorzaak van deze ziekte is. Het was zo frappant dat ik overal terugvond dat vooral westerse vrouwen dit kregen. Dan moest er toch een duidelijk aanwijsbare reden zijn? Misschien een veel-voorkomende stof, die vooral in de westerse wereld rijkelijk voorhanden is....? Een term die ik verschillende keren tegenkwam op mijn zoektocht naar antwoorden, was "hormoonverstorende chemicaliën" (endocrine disruptors in het Engels). Dit leek mij een goede kandidaat te zijn, want endometriose wordt gelinkt aan een te hoog gehalte van oestrogeen, het belangrijkste vrouwelijk hormoon. Wat bleek? Deze chemicaliën zitten vooral in pesticiden en - jawel - plastiek.

Bisphenol A

De eerste term die ik tegenkwam bij het lezen over deze chemicaliën was Bisphenol A, afgekort BPA. BPA is een chemische stof die vooral gebruikt wordt in verpakkingsmaterialen, zoals plastiek flesjes, blikken, en in sommige plastiek doosjes die zogenaamd "geschikt zijn voor de microgolf". Soms vind je het zelfs terug in tandvullingen of kassatickets.

Hoe krijgt de mens dan BPA in zijn systeem? Simpel, er is aangetoond dat BPA langzaam lekt in de desbetreffende voedingsstoffen en dat het water dat je uit je plastiek flesje drinkt dus BPA bevat. Je drinkt en eet het dus gewoonweg op. Het opwarmen van de voedingsstoffen in kwestie (bijvoorbeeld in een microgolf) versnelt dit proces alleen maar. Eenmaal in je systeem bootst het de werking van menselijk oestrogeen na (daarom wordt het ook wel een xeno-oestrogeen genoemd), waardoor onze hormonenspiegel helemaal van slag raakt. Dit kan gevolgen hebben voor de voortplanting, maar ook hart- en vaatziektes, diabetes en leverschade veroorzaken. Verschillende studies waarschuwen zelfs voor kanker (1, 2, 3, 4).

Gelukkig is BPA in de Europese Unie sinds 2012 verboden in babyflesjes (waardoor je vaak "BPA-vrij" op de verpakking zult zien staan), maar verder dan dat gaan ze (nog) niet. Ze vinden dat: "the evidence is too limited to draw any conclusions for human health" (op de site van de
European Food Safety Authority), hoewel er studies zijn die aantonen dat het immuunsysteem in dieren door BPA aangetast wordt en, zoals hierboven vermeld, ook verscheidene studies een link vaststellen met kanker. Dat lijkt mij wel bewijs genoeg om toch maatregelen te treffen, vooral als je beseft dat het overgrote deel van de bevolking op dagelijkse basis met dit product in contact komt. Hopelijk komt het dus ooit nog zo ver. In tussentijd kan je reeds voor jezelf uitkijken en proberen de stof zo veel mogelijk te mijden.

Schadelijke soorten plastiek

Daarnaast is veel afhankelijk van het soort plastiek waarmee je te maken hebt. Meestal vind je op plastiek verpakkingen een icoontje met een cijfer terug. Dit duidt op de plastiek-soort en kan je meer informatie geven over de eventuele veiligheid van je verpakking. Schokkend genoeg is van enkele soorten plastiek reeds bewezen dat zij schadelijke chemicaliën lekken. Hieronder volgen enkele van die schadelijke soorten:

Code 1 duidt op PET-plastiek, of voluit: polythyleen tereftalaat. Het gaat om plastiek van waterflessen, frisdrankflessen, saladebakjes, bakjes waar koekjes in zitten, olieflessen, verpakkingsmateriaal, ... Dit plastiek is voorbestemd om slechts éénmalig gebruikt te worden. Van zodra dit plastiek meerdere malen gebruikt wordt, is aangetoond dat het schadelijke stoffen lekt, namelijk acetaldehyde, wat een bewezen kankerverwekkende stof is. Je kan je hierbij afvragen of dit plastiek reeds acetaldehyde lekt bij het allereerste gebruik. Mij lijkt het in elk geval sterk dat een volstrekt veilig plastiek plots schadelijk wordt bij meermalig gebruik. Het best kan je dus helemaal op veilig spelen en dit plastiek helemaal mijden.


Code 3 duidt op PVC-plastiek, of voluit: polyvinyl chloride. Het gaat hier om plastieken met de kenmerkende sterke geur, zoals opblaasbare zwembaden, zwembandjes, matrassen of bootjes. Soms zit het echter ook in kleren of meubels. In dit plastiek zitten dioxines en weekmakers, die het plastiek flexibel moeten houden. Ons lichaam heeft hiertegen geen enkel afweermechanisme en deze stoffen kunnen zich daarom in je lichaam ophopen over de jaren heen. Ze zijn daarenboven kankerverwekkend en hormoonverstorend in bepaalde hoeveelheden.


Code 6 duidt op PS-plastiek, of voluit: polystyreen. Dit is het plastiek van foam-bakjes, zoals die waarin je hamburger van de frituur of de McDonalds zit, maar ook de schaaltjes waarin vlees en andere kant-en-klare maaltijden in de supermarkt verkocht worden. In een harde variant komt het ook voor in de vorm van drinkbekertjes of frietbakjes. Dit plastiek lekt styreen en benzeen bij verhitting (dus wanneer je er heet voedsel in legt, zoals - goh, ik weet niet - een hamburger of frieten). Zowel styreen als benzeen zijn kankerverwekkend en hormoonverstorend. Bovendien is dit plastiek de meest vervuilende soort plastiek, want het overgrote deel van plastiek in onze oceanen is dit polystyreen.


Code 7 duidt op alle andere soorten plastiek die niet in de 6 grote groepen kunnen verzameld worden. Deze soort mijd je best ook, want god weet welk soort plastiek dit is. Een voorbeeld van een soort plastiek die in groep 7 kan terechtkomen is policarbonaat-plastiek, een soort die BPA lekt.

Veel plastiek heeft geen code, wat op zich ook al een alarmbelletje zou moeten doen rinkelen. Voor hetzelfde geld heb je te maken met één van de bovenstaande soorten plastiek, of een plastieksoort die BPA lekt. Mijden dus, die handel!

Wat kan ik doen? 

Het lijkt ontmoedigend om dit allemaal te lezen, vooral als je beseft dat veel van deze dingen al lang geweten zijn, maar in de doofpot gestopt worden. Met plastiek is namelijk veel geld te verdienen, aangezien deze stof van olie en andere fossiele brandstoffen gemaakt wordt. Veel mensen hebben er dus baat bij dat wij plastiek blijven kopen. 

Stel, met alles wat je nu weet wil je plastiek uit je leven bannen. Super! Maar hoe begin je daaraan? Het lijkt overweldigend in het begin, omdat we overal plastiek voor gebruiken. Van ons keukengereedschap tot de potjes waarin we ons voedsel invriezen en opwarmen, van onze tandenborstel (waarmee we lekker stevig in onze mond staan te wrijven elke dag) tot de verpakking van al ons eten, van de plastiek bolletjes in onze bodyscrub tot onze laptops en zelfs die bril die op je neus staat... We leven in een plastiek wereld. Op het eerste zicht lijkt het onmogelijk om te leven zonder plastiek, maar houd hierbij goed in gedachten dat plastiek een moderne uitvinding is en dat de generatie van onze grootouders en overgrootouders helemaal geen plastiek kenden. Als zij het zonder konden, dan kunnen wij dat ook!

Wat kan je nu concreet gaan doen? 

1) Weg met die plastiek flesjes! 

Koop een hervulbare fles aan, zoals deze superhandige van Klean Kanteen. Hij bestaat uit roestvrij staal met bamboe op de dop, dus er komt helemaal geen plastiek meer aan te pas. Kraantjeswater is zeker even gezond als water uit de fles (gezonder zelfs, zonder die lekkende chemicalieën) en zo veel goedkoper! Vind je de smaak van je kraantjeswater niet lekker? Geen probleem, schaf jezelf een waterfilter aan, dan smaakt je water lekker zacht zoals van uit een fles. 

2) Koop uit glas in plaats van plastiek

Aangezien BPA ook in blikken zit, kan je beter in je supermarkt eens kijken of ze je blikken kikkererwten of maïs niet ook in glas hebben. Glas lekt gegarandeerd niet en kan ook nog eens veel beter gerecycleerd worden dan blik. Daarnaast kan je ook voor al je andere favoriete producten eens rondkijken in de supermarkt, of ze al dan niet in een andere verpakking dan plastiek komen. Een goed idee is bijvoorbeeld om je fruit en groenten bij de groenteboer of op de markt te kopen. Hier zit normaal niets in plastiek verpakt. 

3) Warm je eten niet op in plastiek

Zelfs plastiek potjes die zogenaamd "microgolf-safe" zijn kunnen niet helemaal vertrouwd worden. Kies er dus voor om je eten altijd in iets anders op te warmen, zoals gewoonweg op een bord, in een kommetje of in een glazen pot. Gooi trouwens ook maar meteen die plastiekfolie weg die je er normaal over legt! Deze is helemaal voor niets goed en lekt ook chemicaliën in je eten bij het opwarmen. Een alternatief kan zijn om er een omgekeerd bord op te leggen. 

4) De Zero Waste community

Een goed idee kan zijn om je aan te sluiten bij de Zero Waste community of enkele Zero Waste blogs te raadplegen (zoals treadingmyownpath.com, my plasticfreelife.com of Green Evelien). Hoewel Zero Waste verder gaat dan enkel het bannen van plastiek, staan er veel handige tips en tricks in over het vermijden van plastiek in je leven. 

Het kan moeilijk lijken om plastiek volledig te vermijden, maar kleine stapjes helpen je hierbij vooruit. Sinds ik zelf ontdekt heb hoe schadelijk plastiek kan zijn, heb ik enkele kleine veranderingen toegepast en ondertussen al het verschil duidelijk gevoeld in onze vuilniszak (we kunnen nu een maand doen met één zak, terwijl we vroeger bijna elke week één buiten zetten). 

Ook ik heb nog een lange weg af te leggen, maar het lijkt het mij waard als je naar alle voordelen kijkt. Misschien heeft plastiek helemaal niets te maken met endometriose, misschien was jij er wel helemaal niet ziek van geworden, maar wil je dat risico echt nemen? Er is al zo vaak gebleken in het verleden dat quasi-onschadelijke dingen jaren later plots schadelijk bleken te zijn (denk aan sigaretten of asbest). Bovendien is plastiek ook zeker schadelijk voor het milieu en alle dieren die erin leven. Allemaal goede redenen om plastiek te mijden dus! 

Nu is het aan jullie! 

Probeer jij ook je plastiek-consumptie terug te dringen en heb je tips voor ons? Heb je weet van nog meer schadelijke gevolgen van ons overmatig plastiek-gebruik? Of is dit een geheel nieuwe revelatie voor jou? 

We horen graag van jullie in de comments!

Volg ons op Facebook en wees altijd op de hoogte van nieuwe posts!